Ամբերդ

Ամբերդ — միջնադարյան բերդաքաղաք և ամրոց էր։ Կառուցվել է (X դար) պատմական Արագածոտն գավառում`Բյուրական գյուղից 7 կմ հյուսիս` (Արագած լեռան հարավային լանջին)՝ Արքաշեն և Ամբերդ գետերի միացման տեղում` եռանկյունաձև հրվանդանին, 2300 մ բարձրության վրա։ Միջնադարյան Հայաստանի ամրոցաշինության սկզբունքային գծերն իրենց վառ արտահայտությունն են գտել այս ամրոցում: Դղյակը և պարսպի որոշ հատվածներ կառուցվել են VII դարում, Կամսարականների օրոք։ X դարում պատկանում էր Պահլավունի իշխաններին և Բագրատունիների թագավորության ռազմապաշտպանական կարևոր հենակետերից էր։ Բագրատունյաց թագավորության անկումից հետո Ամբերդին են տիրացել սելջուկ-թուրքերը: 1196 թ. Զաքարե և Իվանե Զաքարյանների ջանքերով Ամբերդն ազատագրվել է և ընգրկվել Զաքարյանների իշխանապետության կազմի մեջ: Ամբերդի եկեղեցին կառուցել է Վահրամ Պահլավունին 1026 թվականին։ Առաջին եկեղեցիներից է, որոնք խաչթևերի չորս անկյուններում ունեն կրկնահարկ ավանդատներ: