Մալաթիա

Մելիտինե` քաղաք փոքր Հայքում, Խարբերդից հարավ-արևմուտք, Եփրատի աջ կողմում, գետափից մոտ 15 կմ հեռու, երեք կողմերից լեռներվ պատած հարթավայրում: Այն գտնվում էր պարսկական հնագույն Արքայական ճանապարհի վրա: Մալաթիան Փոքր Հայքի երկրամասերից մեկի կենտրոնն էր, որպիսին մնաց մինչև Բյուզանդիայի Թեոդոսիոս կայսեր ժամանակները (IV դարի վերջ), երբ Փոքր Հայքը մասնատվեց երկու պրովինցիայի` Առաջին Հայքի` Սեբաստիա կենտրոնով, և Երկրորդ Հայքի, որի կենտրոնը դարձավ Մալաթիան:
1895թ. հայկական կոտորածների ժամանակ Մալաթիայի հայ բնակիչները թուրքական զորքին համառ դիմադրություն են ցույց տվել, որի ժամանակ տվել են մոտավորապես 7400 զոհ, մեծ մասամբ` կանայք, երեխաներ և ծերունիներ: 1915 թ. Մալաթիան ուներ 40  հազար բնակիչ, որից 20  հազարը` հայ:
Քաղաքում Եկեղեցիների թիվը հասնում էր հինգի, որոնցից 3-ը` հայկական: Քաղաքից դուրս` այգիների մեջ, գտնվում էր Մալաթիայի եպիսկոպոսանիստ Ս. Լուսավորիչ վանքը: Մինչև 1915 թ. քաղաքում գործում էին երեք հայկական ուսումնարաններ: